Deficyt budżetowy jest nierzadkim zjawiskiem i właściwie stale mamy z nim do czynienia w wielu państwach, między innymi w Polsce. Jest to pojęcie, które stosuje się w ekonomii, aby opisać sytuację, kiedy dochodzi do różnicy między dochodami a wydatkami państwa w danym okresie finansowym. Dowiedz się więcej na temat deficytu budżetowego w Polsce!
Deficyt budżetowy w Polsce – czym jest?
Deficyt budżetowy w Polsce to po prostu ujemne saldo w budżecie. Mówimy o nim, gdy wydatki instytucji przekraczają dochody. Jako przykład warto wziąć pod uwagę ustawę budżetową podpisaną na 2023. Ta wówczas zakładała dochody państwa na poziomie 604,5 mld złotych, natomiast wydatki oszacowano na 672,5 mld złotych. W tym przypadku oznacza to, że istnieje deficyt budżetowy w wysokości 68 mld złotych. Oczywiście nie jest to pożądane zjawisko, ponieważ nierzadko jego skutkiem jest znaczne zwiększenie zadłużenia publicznego.
Finansowanie deficytu budżetowego w Polsce
Nie dziwi fakt, że gdy wystąpi deficyt budżetowy, konieczne jest jego sfinansowanie. Jak wygląda finansowanie deficytu budżetowego w Polsce? Państwo może to zrobić przychodami pochodzącymi z:
- sprzedaży skarbowych papierów wartościowych,
- prywatyzacji majątku Skarbu Państwa,
- nadwyżki budżetu państwa z poprzednich lat,
- nadwyżki budżetu środków europejskich,
- kredytów zaciągniętych w bankach krajowych i zagranicznych,
- pożyczek.
Deficyt budżetowy w Polsce na przestrzeni lat
Patrząc na poniższy wykres, możemy stwierdzić, że wysokość deficytu każdego roku była inna, choć zwykle nie przekraczała kilkudziesięciu miliardów złotych. W 2015 deficyt budżetowy wyniósł 42,6 mld złotych, z kolei w 2022 roku zaledwie 12,4 mld złotych. Wyjątkiem jest tutaj rok 2024, w którym deficyt budżetowy w Polsce wyniósł aż 164,8 mld złotych. Deficyt budżetowy w Polsce w latach 2001-2024 prezentuje się następująco:
Przyczyny deficytu budżetowego w Polsce
Przyczyny deficytu budżetowego w Polsce mogą być różne. Ten może być już z góry zaplanowany bądź powstać samoistnie, gdy dojdzie do nieskutecznej realizacji ustawy budżetowej. Jedną z możliwych przyczyn może być spadek aktywności gospodarczej. W sytuacji gdy gospodarka znacząco zwalnia, dochodzi do zmniejszenia dochodów z podatków. Wiąże się to również z tym, że konsumenci mniej wydają, co powoduje mniejsze wpływy z podatków od sprzedaży.
Problem może stanowić również nieprawidłowa polityka fiskalna. Jest to sposób, w jaki rząd zarządza dochodami i wydatkami. W przypadku podejmowania nieprzemyślanych decyzji prowadzących np. do nadmiernego wzrostu wydatków może wystąpić wzrost deficytu budżetowego. O takim działaniu mówimy, gdy np. rząd decyduje się na prowadzenie bardzo kosztownych programów społecznych, ale jednocześnie nie ma odpowiednich źródeł finansowania. Zazwyczaj takie błędy są wynikiem nieprzeprowadzenia odpowiedniej analizy ekonomicznej czy niewłaściwego planowania.
Rzecz jasna to nie wszystkie czynniki, które mogą przyczynić się do wzrostu deficytu budżetowego. Może do niego dojść w przypadku braku kontroli nad wydatkami publicznymi, nieefektywnego zarządzania finansami publicznymi czy korupcji.
Jakie są sposoby na zmniejszenie deficytu budżetowego w Polsce?
Chcąc zmniejszyć deficyt budżetowy, można zdecydować się na jeden z dwóch sposobów. Można zwiększyć dochody budżetu państwa bądź zmniejszyć wydatki. Jednym z możliwych powodów deficytów jest zbyt wysokie tempo zwiększania wydatków budżetowych względem dynamiki dochodów. W przypadku gdy dodatkowe wydatki nie mają pokrycia w rosnących dochodach budżetu państwa, niestety trudno będzie uniknąć deficytu.
Obecny deficyt budżetowy w Polsce
Ile wynosi deficyt budżetowy w Polsce? Według planów na 2024 ten wyniesie prawie 165 mld złotych. Tegoroczny deficyt budżetowy będzie nominalnie tym najwyższym w historii naszego kraju. Planowane są dochody na poziomie 683,6 mld złotych, natomiast wydatki państwa wzrosną aż do 848,3 mld złotych. Okazuje się, że najwięcej środków pochłonie obrona narodowa, na którą przeznaczono w 2024 przynajmniej 158 mld złotych. Oprócz tego ten wzrost wygeneruje m.in. ochrona zdrowia (190 mld złotych), programy społeczne (137 mld złotych), czy system emerytalny.
Jakie są skutki deficytu budżetowego?
Jakie mogą być skutki deficytu budżetowego? Jednym z nich może być zwiększenie długu publicznego, co może niekorzystnie wpłynąć na stabilność finansową państwa. W takim przypadku państwo często musi uzupełniać braki w budżecie, pożyczając środki. Jeśli chodzi o niezrównoważony dług publiczny, może spowodować destabilizację gospodarki państwa.
Może nawet pojawić się kryzys finansowy, prowadzący np. do spadku wartości waluty bądź inflacji. Deficyt budżetowy nie bez wpływu pozostaje również na rating kredytowy państwa, czyli ocenę wiarygodności kredytowej danego podmiotu. Oznacza to, że im wyższy deficyt budżetowy i dług publiczny w Polsce, tym niższy rating kredytowy, a więc państwo może zmagać się z trudnościami z uzyskaniem kapitału na atrakcyjnych warunkach.Gdy dojdzie do pogorszenia ratingu kredytowego, gospodarka może odczuwać długoterminowe skutki. Zwykle dochodzi do tego, że inwestorzy tracą zaufanie do państwa, co powoduje zahamowanie wzrostu gospodarczego czy wzrost bezrobocia. W przypadku nadmiernego deficytu budżetowego może dojść nawet do bankructwa państwa. Oczywiście należy podkreślić, że możliwe są również inne skutki deficytu budżetowego. To wszystko jednak pokazuje, że niezbędne jest odpowiedzialne zarządzanie finansami publicznymi, a także unikanie zadłużeń i deficytów budżetowych.
