Z pojęciem stopy procentowej spotykamy się na co dzień, na przykład wtedy, gdy porównujemy oferty lokat, kredytów i kont osobistych. Aby świadomie podejmować decyzje finansowe, warto się dowiedzieć, co wpływa na oprocentowanie i jak je obliczyć. Niekiedy banki centralne decydują się na wprowadzenie ujemnych stóp procentowych. Sprawdź, kiedy mamy do czynienia z takim rozwiązaniem i jakie skutki niesie ze sobą!
Ujemne stopy procentowe – definicja
Ujemne stopy procentowe dotyczą kosztu kredytu lub zwrotu zainwestowanych środków. Eksperci przypominają, że długotrwałe utrzymywanie się takiej sytuacji zaburza stabilność systemu finansowego.
Bank centralny może wprowadzić ujemne stopy procentowe, gdy pojawia się deflacja. Wspomniany mechanizm ma wspomóc gospodarkę w wyjściu z recesji. Zasadniczo wprowadza się go, gdy inne rozwiązania okazały się nieskuteczne. W tej sytuacji wskazane jest prowadzenie ekspansywnej polityki monetarnej. Polega ona na obniżeniu stóp procentowych i rezerw obowiązkowych, a także zakupie papierów wartościowych. Ekspansywna polityka pieniężna pobudza konsumpcję i zachęca społeczeństwo do inwestycji, co sprzyja utrwaleniu aktywności gospodarczej.
Stopa procentowa – obliczanie
Stopa procentowa wyraża ona stosunek odsetek do kapitału. Do jej obliczenia potrzebne będą następujące informacje:
- kwota kapitału,
- okres kredytowania,
- wysokość odsetek.
Możesz ją wyliczyć, korzystając ze wzoru: (wartość odsetek:wartość kapitału) x 100%. Aby ułatwić sobie zadanie, skorzystaj ze specjalnego kalkulatora online.
Ujemne stopy procentowe – na czym polegają?
Co to są nominalne ujemne stopy procentowe? Ogólnie rzecz biorąc, można je potraktować jako karę za udostępnienie kapitału. To oznacza, że deponent (np. klient banku zakładający lokatę) straci na tym, natomiast zyska kredytobiorca. Osoba, zaciągająca kredyt, oddaje mniej niż pożyczyła. W przypadku ujemnych stóp procentowych bank traci na odsetkach, a zysk stanowi prowizja i ubezpieczenie zobowiązania. Długotrwałe pozbawienie instytucji bankowych zysku może zniechęcić do udzielenia kredytów, co z kolei spowalnia wzrost gospodarczy. Nominalna stopa procentowa nie uwzględnia inflacji, czyli wzrostu cen. Należy zaznaczyć, że są ujemne stopy procentowe są również niekorzystne dla osób, które przechowują środki na kontach oszczędnościowych. Zgromadzone pieniądze tracą bowiem na wartości.
Czym są stopy procentowe banku centralnego? W ten sposób określamy cenę, po której instytucja państwowa udziela kredytów bankom komercyjnym, bądź sprzedaje papiery wartościowe. Należy zaznaczyć, że mają one wpływ na maksymalne oprocentowanie lokat. Ujemne stopy banku procentowego mogą być wprowadzone, gdy spadające ceny (deflacja) uderzają we wzrost gospodarczy. W konsekwencji pojawia się ryzyko ograniczenia produkcji i wzrostu bezrobocia.
Gdzie są ujemne stopy procentowe?
Zastanawiasz się, czy zastosowano ujemne stopy procentowe w Polsce? Z taką sytuacją mieliśmy do czynienia po kilku miesiącach od wybuchu pandemii COVID-19. Pierwszą obniżkę głównej stopy odnotowano w marcu 2020 r, , a następnie w kwietniu i maju. W konsekwencji wynosiła ona 0,10%, co oznacza, że w ujęciu nominalnym nie była ujemna, ale w ujęciu realnym już tak. Należy zaznaczyć, że w tym czasie banki centralne wielu krajów ustaliły zerowe, a nawet ujemne stopy procentowe.
Gdzie występują ujemne stopy procentowe? W 2023 r. obowiązują one tylko w Japonii.
Ujemne stopy procentowe – co dają przy kredycie?
Ujemne stopy procentowe przyczyniają się do niższych kosztów kredytowych, w związku z tym możemy pożyczyć większą kwotę. To oznacza, że potencjalni klienci mają lepszą zdolność kredytową. To, o ile ona wzrośnie, zależy od spadku oprocentowania. Zastanawiasz się, jak będzie wyglądała Twoja zdolność, jeśli stopa procentowa obniży się z 10% do 8,5%? Przedstawiamy kilka przykładów dla kredytów gotówkowych, udzielanych na 5 lat, przy założeniu, że klient nie posiada innych zobowiązań finansowych:
- jeśli miesięczny dochód wynosi 3000 zł, to przed obniżką stóp zdolność kredytowa kształtowała się na poziomie 55 371 zł, a po obniżce 57 342 zł,
- jeśli miesięczny dochód wynosi 6000 zł, to wcześniej zdolność kredytowa sięgała 138 427 zł, a obecnie – 143 356 zł,
- przy miesięcznym dochodzie 10000 zł, zdolność kredytowa wynosiła 230 712 zł, a teraz wzrosła do 238 927 zł.
Ujemne stopy procentowe – skutki
Zastanawiasz się, co dalej ze stopami procentowymi? Eksperci przypominają, że ich wprowadzenie wpłynęłoby niekorzystnie na marżę odsetkową. Nie ma bowiem możliwości przeniesienia obniżki oprocentowania na marżę depozytową.
Ujemna stopa procentowa zachęca do inwestowania w nieruchomości, akcje (papiery wartościowe) i inne aktywa. Dodatkowo skłania ona banki do udzielania ryzykownych pożyczek. Z drugiej strony wielu posiadaczy lokat decyduje się na ich likwidację, aby zainwestować środki w inne produkty, np. fundusze inwestycyjne. Jeśli chcą utrzymać oszczędności na lokacie, powinni do niej dopłacić. W przeciwnym razie ryzykują utratę części lub całości kapitału.
Istnieje ryzyko, że bank centralny chcąc pobudzić aktywność gospodarczą, mogą doprowadzić do gwałtownych wahań kursów walut. Może to wpłynąć nie tylko na zmianę wartości pieniądza, lecz także pojawienia się bańki spekulacyjnej, czyli niezrównoważonego wzrostu, a następnie nagłego spadku cen aktywów. Jeśli więcej banków centralnych zdecydowałoby się na wprowadzenie ujemnej stopy procentowej, mogłoby to doprowadzić do wojny walutowej. Instytucje rywalizują wtedy ze sobą o to, kto bardziej zdewaluuje walutę.
Ujemne stopy procentowe a inflacja
O ujemnej referencyjnej stopie procentowej mówimy wtedy, gdy jest ona niższa od poziomu inflacji bazowej, czyli wskaźnika wzrostu cen z wyłączeniem energii i żywności. Niższe wydatki konsumpcyjne wskazują na konieczność obniżenia stóp procentowych. Dzięki temu banki proponują korzystniejsze warunki kredytowania, co zachęca do ich zaciągania. Dodatkowo częściej podejmowane są inwestycje, które pobudzają gospodarkę.
Jaka faza recesji wpływa na wzrost gospodarczy? Eksperci twierdzą, że następuje on wtedy, gdy społeczeństwo dostrzega poprawę na rynku finansowym. Wzrasta zaufanie konsumentów i inwestorów, a przedsiębiorstwa zwiększają produkcję.
Co wpływa na obniżenie stóp procentowych? Jednym z głównych czynników jest postęp technologiczny, który przyczynia się do wzrostu produkcji, a w konsekwencji prowadzi do spadku cen wytwarzanych towarów. Spadek stóp procentowych może być również związany ze starzeniem się społeczeństwa. Ujemny przyrost naturalny skutkuje mniejszym popytem na dobra i usługi. Dodatnia stopa procentowa nagradza inwestorów, który ryzykują, aby osiągnąć zysk. Z kolei ujemne oprocentowanie karzą banki za asekuranckie zachowanie, polegające na gromadzeniu rezerw. Od stóp banku centralnego zależy koszt pożyczek, a także rentowność obligacji korporacyjnych i skarbowych.
Ujemne realne stopy procentowe
Ujemne realne stopy procentowe są skorygowane o wskaźnik cen konsumpcyjnych (CPI). Wynikają one przede wszystkim z faktycznej stopy zwrotu z kapitału, a wpływ banków centralnych jest ograniczony. Mogą one być związane z zapotrzebowaniem na bezpieczne produkty, ponieważ inwestorzy nie chcą ponosić ryzyka. Decyzje banków centralnych wpływają na wysokość realnej stopy procentowej tylko w krótkim i średnim czasie. Jeśli stopy procentowe nie nadążają za galopującą inflacją, dochodzi do realnego ujemnego oprocentowania oszczędności.
Aby ocenić, czy polityka monetarna jest luźna, czy restrykcyjna, nie wystarczy określić poziomu stopy procentowej na rynku pieniężnym. Oprócz tego należy ją porównać ze stopą neutralną. Jeśli jest od niej niższa, mamy do czynienia z luźną polityką pieniężną. Może być też od niej wyższa, a wtedy warto sprawdzić wpływ i skutki restrykcyjnej polityki monetarnej.
Ujemne realne stopy procentowe – przykłady
Ujemna stopa depozytowa została ustalona przez szwedzki Riksbank, najstarszy bank centralny na świecie, w 2009 roku. Należy jednak zaznaczyć, że ujemne oprocentowanie zostało faktycznie zastosowane w 2015 r. W ten sposób bank centralny chciał ograniczyć presję inflacyjną w gospodarce. Wprowadzenie wspomnianego narzędzie stanowiło odpowiedź na globalny kryzys finansowego, którego szczyt przypadł na lata 2008-2009. Polityka ujemnych stóp procentowych miała przyczynić się do rozwoju eksportu, a także zapobiec nadmiernej niestabilności w systemie kursowym.
Słyszałeś o ujemnych stopach procentowych? O co chodzi i jak wpływają one na sytuację gospodarczą? Ujemne oprocentowanie jest jednym z instrumentów polityki kursowej. Zastosowała go m.in. Dania, co pozwoliło na stabilizację rezerw dewizowych i kursu walutowego. Na taki krok zdecydował się również szwajcarski bank centralny. Obawiał się on presji deflacyjnej, jednocześnie chciał ustabilizować kurs walutowy.
Takie rozwiązanie zastosował w 2014 roku Europejski Bank Centralny (EBC), aby pobudzić wzrost gospodarczy w krajach należących do strefy euro.
Z kolei w 2016 r bank Japonii wprowadził ujemną stopę procentową, po wcześniejszym bezowocnym skupie papierów wartościowych. W ten sposób starał się zahamować deflację i ożywić gospodarkę. W tym czasie odnotowano też spadek cen ropy, a Japonia jest jednym z głównych importerów.
Eksperci podkreślają, że ustalanie ujemnych stóp procentowych stanie się codziennością w krajach rozwiniętych. W ten sposób banki centralne będą chciały zachęcić społeczeństwo do poszukiwania nowych sposobów inwestowania. W momencie wprowadzenia ujemnej stopy procentowej w strefie euro, spada EURIBOR. Warto zaznaczyć, że dotyczy on wszystkich kredytów denominowanych w euro w poszczególnych krajach, należących do eurolandu.
Ujemne stopy procentowe – podsumowanie
Eksperci zaznaczają, że od niedawna stosuje się ujemne stopy procentowe, dlatego trudno przewidzieć długofalowy wpływ na gospodarkę. Niektórzy specjaliści twierdzą, że takie rozwiązanie niesie ze sobą spore ryzyko. Wielu ekonomistów ma wątpliwości, do jakiego poziomu można obniżyć stopy procentowe, aby nie osiągnąć efektu odwrotnego do zamierzonego. Ujemne stopy procentowe wpływają na zachowanie społeczeństwa, wiele osób wpada wtedy w panikę bankową. Klienci gwałtownie wycofują depozyty, ponieważ obawiają się, że instytucje finansową mogą mieć problem z niewypłacalnością.
