Do czego służy współczynnik zbieżności?

W szkole z pewnością wielokrotnie zdarzyło ci się uczyć na pamięć treści różnorodnych zagadnień teoretycznych. Wówczas nie do końca rozumiałeś nawet przytaczane definicje, a co dopiero mówić o praktycznym zastosowaniu omawianych procesów. Niestety, praktyczne aspekty bardzo często są pomijane w toku edukacji. Dlatego przeważnie nie zdajemy sobie sprawy, jak wielki wpływ zagadnienia ekonomiczne mają na naszą codzienność i globalną gospodarkę. Jednym z nich jest współczynnik zbieżności. Jego pomiary odgrywają znaczącą rolę w procesie analizy rozwoju gospodarczego państw.

Czym jest współczynnik zbieżności?

Współczynnik zbieżności (ang. convergence coefficient) to miara stopnia zbieżności między różnymi jednostkami terytorialnymi (np. państwami lub regionami) pod względem ich poziomu rozwoju gospodarczego. Zwykle współczynnik zbieżności jest mierzony na podstawie analizy zmian w dochodzie per capita lub produkcie krajowym brutto (PKB) między poszczególnymi jednostkami terytorialnymi w określonym czasie.

Koncepcję zbieżności zasugerowała w latach 50. XX wieku nowa klasa ekonomistów. Zwrócili oni uwagę na fakt, że kraje rozwijające się zazwyczaj wykazują szybszy wzrost gospodarczy niż kraje rozwinięte. Współczynnik zbieżności pozwala nam sprawdzić, czy ten trend nadal się utrzymuje. A może kraje rozwinięte i rozwijające się zaczynają zbliżać się do siebie pod względem poziomu i tempa rozwoju gospodarczego? Być może nowoczesne technologie całkowicie odbierają szansę słabszym regionom na doścignięcie potęg gospodarczych? 

Twórcy koncepcji opartej na współczynniku zbieżności i towarzyszących mu trendach sugerowali, że powinny one prowadzić do zmniejszenia się różnic gospodarczych między państwami. Dużą rolę w kształtowaniu się procesu zbieżności odgrywa między innymi zwiększony dostęp do wspomnianych już nowoczesnych technologii. Wynalazków, którymi obecnie dysponujemy, XX-wieczni ekonomiści nie mogli jednak nawet sobie wyobrażać.

W jaki sposób mierzymy współczynnik zbieżności?

Współczynnik zbieżności może być mierzony na poziomie globalnym lub na poziomie regionalnym, na przykład w Unii Europejskiej. W drugim przypadku przewiduje się zbieżność dochodów między krajami członkowskimi. Współczynnik zbieżności jest istotnym wskaźnikiem w trakcie analizy rozwoju gospodarczego. Ekonomiści często stosują go do porównywania poziomu życia w różnych krajach.

Najczęściej używanymi miarami do obliczenia współczynnika zbieżności są odchylenie standardowe i współczynnik zróżnicowania. Odchylenie standardowe to miara statystyczna, która wskazuje na rozrzut wartości wokół średniej. Im większe odchylenie standardowe, tym większa zmienność danych, a mniejsza zbieżność między krajami lub regionami. Z kolei współczynnik zróżnicowania bada nierównomierność rozkładu dochodu lub PKB. Im jest on większy, tym większa nierówność i mniejsza zbieżność.

Innym sposobem mierzenia współczynnika zbieżności jest tzw. analiza szeregów czasowych. Polega ona na badaniu zmian w czasie danego wskaźnika, np. PKB. Jeśli kraje lub regiony mają podobną średnią stopę wzrostu PKB, to można mówić o zbieżności. W przypadku, gdy jedne kraje mają szybszy wzrost PKB niż inne, może to wskazywać na brak zbieżności.

W praktyce pomimo stosowania różnorodnych miar ocena poziomu zbieżności między krajami lub regionami pozostaje skomplikowanym zadaniem. Zależy ona bowiem od wielu czynników, takich jak struktura gospodarcza i poziom rozwoju technologicznego. 

Wpływ współczynnika zbieżności na inne zagadnienia ekonomiczne

Współczynnik zbieżności wiąże się z wieloma zagadnieniami ekonomicznymi i problemami gospodarczymi. Oto najważniejsze spośród nich.

1. Rozwój gospodarczy – współczynnik zbieżności pierwotnie odnosił się do procesu, w którym kraje o niższym poziomie dochodów na mieszkańca rozwijały się szybciej, niż kraje o wyższym poziomie dochodów. Chociaż koncepcja ta zaczyna się zacierać, współczynnik zbieżności nadal jest jednym z ważnych wskaźników w analizie rozwoju gospodarczego.
2. Nierówności społeczne – gdy kraje rozwijające się bogacą się szybciej niż kraje rozwinięte, zmniejsza się różnica między dochodami tych państw. Zmiany współczynnika zbieżności mogą zatem przyczynić się do zmniejszenia nierówności społecznych na świecie. Jego pomiary pomagają nam zrozumieć dokonujące się przemiany.
3. Polityka gospodarcza – kraje o niższym poziomie dochodów na mieszkańca często stosują specyficzne strategie polityki gospodarczej, takie jak subsydiowanie sektorów kluczowych lub korzystanie z taniej siły roboczej. Wartość współczynnika zbieżności może wpłynąć na decyzje polityków dotyczące tego, jakie strategie powinni oni wdrożyć w celu zatarcia globalnych różnic gospodarczych.
4. Handel międzynarodowy – zmniejszenie różnic między dochodami poszczególnych państw może wpłynąć na handel międzynarodowy. Niedoceniane dotąd regiony mogą stać się bardziej konkurencyjne na rynkach międzynarodowych.
5. Innowacje i transfer technologii – kraje rozwijające się mogą korzystać z technologii wdrażanych przez kraje rozwinięte. To z kolei przyspiesza ich rozwój. Pomiary i obserwacje współczynnika zbieżności na przestrzeni lat pozwolą nam ocenić wpływ nowoczesnych technologii na poprawę sytuacji gospodarczej na świecie.

Współczynnik zbieżności jest związany z wieloma aspektami rozwoju gospodarczego i społecznego. Monitorowanie jego zmiennych wartości może przyczynić się do ograniczenia nierówności społecznych i zwiększenia konkurencyjności krajów rozwijających się. Warto jednak mieć na uwadze, że od momentu sformułowania koncepcji zbieżności minęło wiele lat. Ówczesne założenia nie zawsze przekładają się na teraźniejszość. Część państw zaliczanych w XX wieku do rozwijających się tworzy obecnie światową potęgę gospodarczą. W innych sytuacja uległa jednak pogorszeniu.