Z czym wiąże się kryzys finansowy?

W tych trudnych czasach pojęcie kryzysu jest nam wszystkim dobrze znane. Mierzą się z nim kolejne regiony, państwa i przedsiębiorstwa. Kryzys gospodarczy związany z wybuchem pandemii COVID-19 dotknął cały świat. Jednak nie jest to pierwszy raz w historii, kiedy utraciliśmy kontrolę nad globalną ekonomią. Kryzys finansowy to zjawisko, które występuje cyklicznie. Czasami jego wybuch przyspieszają tragiczne wydarzenia, takie jak wojna. Jednak i bez nich na rynek finansowy czeka wiele zagrożeń.

Historia kryzysów finansowych

Chociaż pojęcie kryzysu finansowego kojarzymy raczej z historią najnowszą, okazuje się, że ludzkość zmaga się z tym problemem od setek lat. Zanim nastała era globalizacji, miał on jednak wymiar regionalny. Bankructwo ogłaszane przez poszczególne terytoria i monarchie w średniowieczu i czasach nowożytnych nie było niczym szczególnym.

Pierwszy poważny i odnotowany krach na rynku miał miejsce w 1720 roku. Najbardziej odczuły go Wielka Brytania i Francja. W pierwszym z wymienionych państw winowajcą okazała się angielska spółka, prowadząca handel z Ameryką Południową. Bańka spekulacyjna, którą wywołała, doprowadziła najpierw do niebywałego wzrostu cen jej akcji, a następnie do gwałtownego krachu i fali bankructw. Jedną z ofiar kryzysu finansowego był sam Isaac Newton.

Aby zrozumieć ówczesne problemy francuskiej gospodarki, trzeba mieć świadomość, że za jej złą kondycję odpowiadało prowadzenie wieloletnich, bardzo kosztownych wojen. Mimo to John Law, szkocki ekonomista i bankier, przekonał rząd francuski do wyemitowania akcji Kompanii Mississippi, która miała kontrolować handel z koloniami francuskimi w Ameryce Północnej. Przekonywał on inwestorów, że Kompania jest niezwykle zyskowna, a jej akcje z pewnością pójdą w górę. Kiedy okazało się, że nie generuje ona wystarczających zysków, inwestorzy zaczęli masowo sprzedawać swoje akcje. Spowodowało to lawinowy spadek ich wartości i ogólną panikę na rynku finansowym. Ostatecznie Francja pogrążyła się w kryzysie finansowym, który wpłynął na ogólną recesję.

Do głównych ofiar XVIII-wiecznego kryzysu europejskiego często zalicza się także Niderlandy. W momencie, gdy Wielka Brytania i Francja zmagały się z bańkami spekulacyjnymi, te wciąż podnosiły się bowiem z tzw. Tulipanowej Gorączki z XVII wieku. Jak wiadomo, kryzys w jednym państwie rzutuje na jego partnerów gospodarczych, dlatego opisywane wydarzenia wstrząsnęły całą Europą.

Najważniejsze kryzysy finansowe

Dzisiaj, kiedy wspominamy o kryzysach finansowych, na myśl przychodzą nam szczególnie dwa wydarzenia:

1. Wielka depresja (1929-1939) – globalny kryzys finansowy, który rozpoczął się w Stanach Zjednoczonych i szybko rozprzestrzenił się na cały świat. Wydarzenia z nowojorskiej giełdy z dnia 24 października 1929 roku przeszły do historii jako Czarny Czwartek. Spadek produkcji, wzrost bezrobocia, bankructwa i zamknięcia przedsiębiorstw okazały się jednymi z najbardziej dotkliwych skutków tego kryzysu.
2. Kryzys finansowy w USA (2007-2008). W latach poprzedzających kryzys, banki w USA udzielały masowo kredytów hipotecznych osobom, które miały niskie dochody lub nie posiadały zdolności kredytowej. Były to tzw. kredyty subprime, których oprocentowanie początkowo było niskie. Z czasem zaczynało jednak wzrastać, co powodowało problemy dla pożyczkobiorców. Wraz ze spadkiem wartości aktywów, wiele instytucji finansowych zaczęło mieć problemy z obsługą długu, co doprowadziło do kryzysu finansowego na całym świecie.

Warto jednak mieć na uwadze, że kryzysy finansowe dotyczą nie tylko USA i Europy. Bliski Wschód wielokrotnie zachwiał globalnym rynkiem, manipulując cenami surowców. Kraje Ameryki Łacińskiej borykają się z ogromnymi poziomami zadłużenia, a bańkę spekulacyjną odnotowano również chociażby pod koniec ubiegłego wieku w Azji. Kryzys finansowy objął wówczas przede wszystkim Tajlandię, Koreę Południową, Indonezję i Hongkong.

Kryzys finansowy – przyczyny

Kryzysy może wywołać niespodziewana sytuacja, jednak, tak jak wspomnieliśmy, występują one cyklicznie. Po latach dobrobytu przychodzi moment recesji. Dlatego możemy wyróżnić kilka podstawowych przyczyn kryzysów finansowych:

1. Nadmierne zadłużenie. Kryzysy finansowe często są spowodowane nadmiernym zadłużeniem zarówno firm, jak i osób prywatnych. 
2. Nieprawidłowości w systemach regulacyjnych, których celem jest kontrolowanie i monitorowanie rynków finansowych.
3. Bańki spekulacyjne, czyli sytuacje, w których ceny aktywów wzrastają ponad ich realną wartość. Po gwałtownym wzroście przychodzi równie gwałtowny spadek, co prowadzi do krachu na giełdzie.
4. Kryzys finansowy może wybuchnąć wtedy, gdy rynek traci płynność. Jej brak może wystąpić na przykład wtedy, gdy banki przestają udzielać pożyczek, a przedsiębiorstwa nie są w stanie spłacać swoich zobowiązań.
5. Zmiany w polityce rządu i utrata niezależności przez banki centralne.
6. Zdarzenia losowe, takie jak zamachy terrorystyczne, konflikty zbrojne czy katastrofy naturalne.

Kryzys finansowy – skutki

Kryzys finansowy wywołany pandemią pozwala nam zauważyć, że skutki dramatycznych wydarzeń i krachów na giełdzie mogą być odczuwane jeszcze przez długie lata. Oto najpoważniejsze z nich:

1. Recesja gospodarcza w danym państwie, która rzutuje także na jego partnerów biznesowych. Jeśli krach ma miejsce na terytorium jednej z potęg gospodarczych, takich jak USA, prawdopodobnie odbije się on na globalnym rynku.
2. Utrata majątku przez inwestorów.
3. Odpływ kapitału z państwa dotkniętego kryzysem, uważanego odtąd za ryzykowny rynek.
4. Niewypłacalność przedsiębiorstw, a w konsekwencji zakończenie działalności wielu firm i wzrost bezrobocia.
5. Zmiany w polityce monetarnej banków centralnych.