Prowadzenie działalności gospodarczej daje niezależność, ale wiąże się też z odpowiedzialnością za własne bezpieczeństwo finansowe. Jednym z częstych pytań przedsiębiorców jest to, czy w razie choroby mogą liczyć na wsparcie ze strony państwa. Temat chorobowego przedsiębiorcy nie jest prosty – zależy m.in. od tego, jakie składki zostały opłacone i od jak dawna.
Czy prowadzący działalność gospodarczą ma prawo do zwolnienia chorobowego?
Przedsiębiorca, podobnie jak osoba zatrudniona na etacie, może skorzystać ze zwolnienia lekarskiego, jednak zasady jego przyznawania różnią się od tych obowiązujących pracowników. Kluczowe znaczenie ma fakt, czy właściciel firmy zdecydował się na opłacanie dobrowolnej składki chorobowej w ZUS. Samo prowadzenie działalności i odprowadzanie obowiązkowych składek nie wystarczy, aby uzyskać prawo do świadczenia – dopiero dobrowolne zgłoszenie się do ubezpieczenia chorobowego otwiera drogę do korzystania z tego rodzaju wsparcia w razie problemów zdrowotnych.
Warto też pamiętać, że prawo do zasiłku chorobowego nie pojawia się od razu. Ustawodawca przewidział tzw. okres wyczekiwania, który w przypadku przedsiębiorcy wynosi 90 dni nieprzerwanego opłacania składek na ubezpieczenie chorobowe. Dopiero po tym czasie ubezpieczony zyskuje realną możliwość otrzymania świadczenia. To rozwiązanie ma zapobiegać sytuacjom, w których ktoś decyduje się na opłacenie składki dopiero w momencie, gdy spodziewa się choroby.
Jakie kroki należy podjąć, aby uzyskać zasiłek chorobowy dla przedsiębiorcy?
Pierwszym krokiem jest uzyskanie zwolnienia lekarskiego wystawionego w formie elektronicznej (e-ZLA), które trafia bezpośrednio do systemu ZUS. Dzięki temu przedsiębiorca nie musi samodzielnie dostarczać dokumentu do urzędu, jednak konieczne jest złożenie dodatkowego wniosku o wypłatę świadczenia. W tym celu należy wypełnić formularz ZUS Z-3b, w którym podaje się m.in. dane firmy, okres niezdolności do pracy oraz informacje o opłacanych składkach.
Kolejnym istotnym elementem jest terminowość – wniosek powinien zostać złożony niezwłocznie po wystawieniu zwolnienia, aby ZUS mógł rozpocząć procedurę wypłaty. W praktyce każdy dzień zwłoki może oznaczać opóźnienie w otrzymaniu pieniędzy. Warto też zadbać o kompletność dokumentacji, zwłaszcza gdy działalność była prowadzona w różnych okresach lub wystąpiły przerwy w opłacaniu składek. Staranność na tym etapie pozwala uniknąć dodatkowych wezwań ze strony ZUS i skraca czas oczekiwania na zasiłek.
Jakiej wysokości jest zasiłek chorobowy dla samozatrudnionych na 2025 rok?
Wysokość zasiłku chorobowego dla osób prowadzących działalność gospodarczą w 2025 roku zależy od podstawy wymiaru składek, które przedsiębiorca zadeklarował i regularnie opłacał. ZUS ustala świadczenie na poziomie 80% tej podstawy, także w przypadku pobytu w szpitalu – to 80% podstawy. W szczególnych sytuacjach, takich jak ciąża czy choroba przypadająca na okres po wypadku przy pracy, stawka wzrasta do 100%. Oznacza to, że wysokość zasiłku nie jest z góry ustalona dla wszystkich, lecz wynika z indywidualnych deklaracji i historii składkowej przedsiębiorcy.
Trzeba jednak pamiętać, że deklarowana podstawa ma swoje granice – w 2025 roku minimalna wynosi równowartość 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, a maksymalna nie może przekroczyć 250% tej kwoty. Dlatego wielu przedsiębiorców, chcąc zwiększyć swoje świadczenia, deklaruje wyższą podstawę, co automatycznie wiąże się z wyższymi składkami na ubezpieczenie społeczne. To rozwiązanie daje możliwość uzyskania wyższego zasiłku, ale wymaga wcześniejszego, świadomego zaplanowania obciążeń finansowych.
Jak długo przedsiębiorca może pobierać zasiłek chorobowy?
Zasiłek chorobowy dla przedsiębiorcy przysługuje przez określony ustawowo czas, zwany okresem zasiłkowym. W 2025 roku jego długość wynosi maksymalnie 182 dni, a w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej gruźlicą lub przypadającej na okres ciąży – aż 270 dni. Po wykorzystaniu tego limitu świadczenie przestaje być wypłacane, niezależnie od tego, czy przedsiębiorca wciąż nie jest zdolny do pracy.
Jeżeli po upływie okresu zasiłkowego stan zdrowia nadal nie pozwala na prowadzenie działalności, możliwe jest ubieganie się o świadczenie rehabilitacyjne, które przyznawane jest na kolejne miesiące – maksymalnie do 12 miesięcy. Decyzję w tej sprawie podejmuje lekarz orzecznik ZUS, a wniosek trzeba złożyć odpowiednio wcześniej, aby nie powstała przerwa w wypłacie środków. Dzięki temu przedsiębiorca może zachować ciągłość zabezpieczenia finansowego, nawet przy długotrwałej chorobie.
Jakie dokumenty są wymagane przez ZUS przy zwolnieniu lekarskim przedsiębiorcy?
Podstawowym dokumentem jest elektroniczne zwolnienie lekarskie e-ZLA, które lekarz wystawia i przekazuje bezpośrednio do systemu ZUS. To jednak nie wystarcza, aby uruchomić wypłatę świadczenia. Przedsiębiorca musi złożyć również wniosek o zasiłek chorobowy na formularzu ZUS Z-3b. W dokumencie tym wskazuje się m.in. okres prowadzenia działalności, dane identyfikacyjne oraz informacje o opłacaniu składek. W przypadku prowadzenia kilku form działalności, dla każdej z nich wymagane są osobne dokumenty.
Czasami ZUS może zażądać dodatkowych zaświadczeń, np. potwierdzających brak zaległości w składkach lub dokumentów księgowych, które wskazują na rzeczywiste prowadzenie działalności. W szczególnych sytuacjach konieczne jest też złożenie oświadczeń dotyczących przerw w działalności lub innych źródeł dochodu. Kompletność i poprawność dokumentacji ma kluczowe znaczenie – braki lub błędy formalne mogą znacząco wydłużyć proces rozpatrywania wniosku i opóźnić wypłatę świadczenia.
Jak rozliczyć zasiłek chorobowy w działalności gospodarczej pod kątem podatkowym?
Zasiłek chorobowy wypłacany przedsiębiorcy przez ZUS stanowi przychód, który podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Świadczenie to nie jest jednak ujmowane w przychodach z działalności gospodarczej, lecz kwalifikowane do odrębnego źródła – przychodów z innych źródeł. Oznacza to, że nie wchodzi ono do podstawy opodatkowania w ramach księgi przychodów i rozchodów, ryczałtu czy karty podatkowej, ale powinno być rozliczone w zeznaniu rocznym PIT.ZUS, jako płatnik, pobiera zaliczkę na podatek dochodowy i wystawia przedsiębiorcy formularz PIT-11A. Na tej podstawie świadczeniobiorca wykazuje zasiłek w swoim zeznaniu podatkowym, łącznie z innymi dochodami. Warto pamiętać, że od zasiłku chorobowego nie odprowadza się składek na ubezpieczenia społeczne ani zdrowotne, co odróżnia go od standardowych przychodów z działalności. Dzięki temu rozliczenie podatkowe jest prostsze, choć wymaga zwrócenia uwagi na prawidłowe zakwalifikowanie przychodu w rocznym PIT.
