Bańka finansowa – definicja, charakterystyka, etapy

Czym jest „bańka spekulacyjna”? Ten termin jest używany coraz częściej w Polsce, w kontekście finansowym. Już po samej nazwie można się domyślić, że jest to coś, co rośnie z powodu spekulacji, by w końcu pęknąć. Tak samo jak dzieje się to w przypadku bańki mydlanej. Nie do końca wiesz, co się jednak kryje pod tym terminem? Chcesz dowiedzieć się więcej na temat bańki finansowej? Sprawdź nasz artykuł!

Co to bańka finansowa?

Bańka spekulacyjna – co to? Zapewne chociaż raz każdy spotkał się z tym terminem. Bańka finansowa, inaczej spekulacyjna, cenowa to proces, w którym dochodzi do nagłego wzrostu cen, co ma charakter przejściowy. Może to dotyczyć nieruchomości, akcji, surowców lub innych instrumentów finansowych. Charakterystyczne dla niego jest to, że rozpoczyna się od gwałtownej zmiany cen aktyw powyżej poziomu jego średniej wartości, a następnie utrzymuje się przez jakiś czas, by w pewnym momencie doszło do pęknięcia bańki, a dokładniej mówiąc: natychmiastowego spadku cen, za czym idzie duży spadek wartości zasobów inwestorów. 

Charakterystyka bańki spekulacyjnej

Co odróżnia bańkę spekulacyjną od normalnej aktywności rynkowej? Oto kilka najważniejszych cech bańki cenowej:

• Cena rynkowa wyższa niż rzeczywista cena fundamentalna. W bańce finansowej ceny aktywów rosną błyskawicznie i znacząco.
• Nadmierna spekulacja. Nierzadko okazuje się, że bańka finansowa jest wynikiem nadmiernej spekulacji. Mamy tutaj na myśli sytuacje, gdy inwestorzy decydują się na zakup aktyw niekoniecznie ze względu na ich rzeczywistą wartość, ale przede wszystkim dlatego, że mają nadzieję, że szybko osiągną zyski z dalszej aprecjacji cen.
• Duże zainteresowanie inwestorów. W rynku bierze udział wielu inwestorów, zarówno tych profesjonalnych, jak i amatorów, bowiem są zachęceni obiecującymi zyskami, a to przekłada się na większy popyt na te aktywa i napędza wzrost cen.
• Wzrost zadłużenia. Bańka finansowa często ma do siebie to, że inwestorzy korzystają z kredytów czy dźwigni finansowej w celu zwiększenia swoich pozycji, a to przekłada się na większe ryzyko gdy dojdzie do spadku cen, bowiem inwestorzy muszą spłacić pożyczone środki.
• Pęknięcie bańki finansowej. Najczęściej do jej pęknięcia dochodzi, gdy wystąpi jakieś wydarzenie lub odczucie prowadzące do zmiany nastrojów inwestorów. Powodem pęknięcia bańki może być np. spadek popytu lub zwiększenie stóp procentowych. 

Jak powstaje bańka spekulacyjna?

W Internecie można się spotkać z różnymi etapami powstawania bańki finansowej. Najbardziej jednak znany jest ten podział na etapy:

1. Faza ukryta – w tym czasie określone aktywo jest kupowane przez osoby, które są już wtajemniczone w potencjał, jakie może mieć dane aktywo. Widzą oni w nim szansę i inwestują. To z kolei prowadzi do wzrostu popytu, wyższych cen aktywa i rozpowszechniania się informacji o tym fakcie. 
2. Faza świadoma – charakterystyczny dla niej jest fakt, że informacja o tym, że warto w coś zainwestować, jest już powszechna w środowisku inwestorów. Wówczas jednak ceny aktyw są nieco wyższe, choć wciąż atrakcyjne, dlatego kupuje je coraz więcej osób, co zwiększa popyt i cenę jeszcze bardziej. W tej fazie następuje pierwsza przecena, czyli tzw. „pułapka na niedźwiedzie”.
3. Faza manii – w fazie manii o popycie na dany trend mówią już praktycznie wszyscy – sprzedawczyni w piekarni, taksówkarze, czy nawet sąsiadki przed sklepem. Jest przekonanie: jeśli w coś inwestować, to tylko w to konkretne aktywo. Przez to wiele osób wpada w szaleństwo inwestowania w trend i decyduje się nawet na zaciąganie na ten cel kredytów, by tylko wykorzystać okazję. Jednak tutaj nie jest to zbyt dobry krok, ponieważ w fazie manii ceny są już nawet dwudziestokrotnie wyższe niż wtedy, gdy kupowali go „spryciarze”.
4. Krach – w tej fazie cena aktywa osiąga szalenie wysoki poziom, a za chwilę zaczyna brakować chętnych do zakupu, co prowadzi do krachu, czyli pęknięcia bańki w wyniku czego ceny drastycznie spadają. 

Pęknięcie bańki finansowej

Gdy dochodzi do pęknięcia bańki finansowej, czyli gwałtownego spadku cen aktywów, które wzrosły znacznie ponad ich wartość intrinsyczną w wyniku bańki spekulacyjnej, powstają silne emocje i poruszenie w mediach. Ma to miejsce wtedy, gdy wartość aktywów osiągnęła już najwyższy możliwy poziom. Pęknięcie bańki spekulacyjnej najczęściej jest efektem wyprzedaży aktywów, do czego może doprowadzić jakieś wydarzenie bądź utrata zaufania inwestorów. Krach ma ogromny wpływ na rynek i może prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych i gospodarczych. 

W momencie gdy dojdzie do pęknięcia bańki cenowej, ceny będą już tylko spadać, w dodatku w bardzo szybkim tempie. Wymaga to jak najszybszych działań ze strony akcjonariuszy, by mogli ratować swój kapitał. Należy też wspomnieć o konsekwencjach pęknięcia bańki spekulacyjnej nie tylko dla inwestorów, ale właściwie całego społeczeństwa. Przede wszystkim może wówczas dojść m.in. do załamania rynku czy zmniejszenia wydatków na konsumpcję społeczeństwa.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

1. Jaki jest główny powód powstawania banki spekulacyjnej?

Za główny powód powstawania bańki spekulacyjnej uznaje się zbyt duży optymizm i spekulację na rynku, co prowadzi do nieproporcjonalnie wysokiego wzrostu cen aktywów w stosunku do ich wartości intrinsycznej. Nierzadko inwestorzy korzystają również z pożyczek lub kredytów w celu zwiększania swoich inwestycji, co zwiększa ich zdolność do zakupu aktywów (choć to zwiększone ryzyko).

2. Kiedy dochodzi do pęknięcia bańki spekulacyjnej?

Pęknięcie bańki spekulacyjnej zwykle jest nagłym procesem, który prowadzi do spadku cen aktywów. Najczęściej jego powodem jest utrata zaufania inwestorów lub wystąpienie wydarzeń/czynników przekonujących, że nie dojdzie do dalszego wzrostu cen aktywów. 

3. Czy bańka cenowa dotyczy tylko przedsiębiorców?

Absolutnie nie, bańka cenowa nie dotyczy wyłącznie przedsiębiorców. Bańka cenowa odnosi się do zjawiska na rynku finansowym, w którym ceny aktywów są znacznie wyższe niż wartość intrinsyczna, a następnie gwałtownie spadają. Ma ono wpływ na szerokie spektrum uczestników rynku i może dotyczyć rozmaitych grup. 

4. Czy bańka spekulacyjna może korzystnie wpłynąć na rynek?

Bańka spekulacyjna rzadko korzystnie wpływa na rynek. Czasami może wydawać się korzystna, ponieważ zwiększa ceny aktywów, a to przyciąga uwagę inwestorów i stymuluje aktywność gospodarczą. Najczęściej jednak na dłuższą metę bańki spekulacyjne są szkodliwe i mogą być źródłem negatywnych skutków dla rynku i gospodarki.

5. Gdzie najczęściej tworzą się bańki spekulacyjne?

Bańki spekulacyjne tworzą się na różnych rynkach i w różnych sektorach gospodarki na całym świecie. Nie można wymienić jednego miejsca, w którym bańki cenowe najczęściej występują, choć da się wymienić obszary, w których zjawisko to można uznać za najbardziej powszechne. Należą do nich m.in. rynek nieruchomości, rynek akcji, rynek kryptowalut, rynki zagraniczne czy rynek obligacji.