Większość Polaków wie, czym jest denominacja waluty, a wiele osób jej doświadczyło. W naszym kraju miała ona miejsce w 1995 roku. Zazwyczaj wprowadza się ją wtedy, gdy inflacja utrzymuje się na wysokim poziomie, co wiąże się z galopującym wzrostem cen. NBP może zdecydować o konieczności dodruku pieniędzy. Bank centralny skupuje wtedy obligacje od banków komercyjnych na rynku wtórnym. Takie działania pozwalają utrzymać stabilność systemu finansowego w czasie spowolnienia gospodarczego. Sprawdź, na czym polega denominacja i kiedy się ją wprowadza!
Denominacja waluty – definicja
Niektóre osoby mylą denominację z dewaluacją, w pierwszym przypadku mamy do czynienia z obniżeniem nominału, co może być powiązane ze zmianą nazwy. Drugie zjawisko polega na spadku wartości waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych lub złota. Denominacja skutkuje koniecznością emisji nowych monet i banknotów. Ponadto przedsiębiorcy muszą wprowadzić nowy cennik produktów lub usług. Nierzadko proces denominacji jest rozkładany na kilka lat, aby nie wywołał chaosu. Bank centralny może nominować stare nominały w okresie przejściowym. W ten sposób można wyeliminować fałszywe znaki pieniężne, a także urealnić wartość waluty. Wprowadzone do obiegu monety ułatwiają obywatelom rozliczenie się za drobne zakupy.
Denominacja waluty może mieć charakter:
- Ekwiwalentny – zostają zachowane proporcje między zasobami i dochodami mieszkańcami do cen, jakie miały miejsce przed reformą. Należy zaznaczyć, że nie ma ona na celu umocnienia lub przywrócenia równowagi monetarnej.
- Nieekwiwalentny – podczas wymiany waluty stosuje się różne proporcje dla zobowiązań, płac i cen. Można ją potraktować jako środek nadzwyczajny lub zabieg antyinflacyjny. W praktyce obywatele mogą stracić część oszczędności, co skutkuje utratą zaufania do pieniądza. Nic więc dziwnego, że mieszkańcy odkładać środków na koncie oszczędnościowym lub lokacie. To z kolei wzmacnia presję inflacyjną.
Eksperci podkreślają, że nawet całkowita dewaluacja waluty wzbudza nieufność społeczeństwa. Wiele osób podejmuje próby spekulacji gospodarczej, zwłaszcza gdy zgromadziły duże oszczędności.
Jeśli za kryterium przyjmiemy cel denominacji, możemy wyróżnić dwa rodzaje:
- pozaekonomiczną,
- ekonomiczną.
Denominacja w Polsce – kiedy się odbyła i z jakiego powodu?
Denominacja waluty upraszcza system płatniczy, co pomoże dostosować go do standardów międzynarodowych. Wprowadzona obniżka ma charakter nominalny, dzięki czemu pozwala zachować proporcje cen i wynagrodzeń. Denominacja waluty ułatwia konsumentom obliczanie cen, oprócz tego przyczynia się do wzrostu siły nabywczej pieniądza. Dzięki temu staje się on miernikiem wartości towarów. Denominacja w Polsce była spowodowana upadkiem gospodarki centralnie planowanej. W ten sposób władze chciały uporać się z hiperinflacją, która w lutym 1990 r. wyniosła 1183,1% w stosunku do lutego 1989 r.
Denominacja w Polsce została przeprowadzona w 1950 r. i miała charakter nieekwiwalentny. W konsekwencji Polacy utracili nawet ⅔ oszczędności. Po II wojnie światowej panowała wysoka inflacja, ponadto władza potrzebowała środków na realizację planu sześcioletniego. Oprócz tego wprowadzono zakaz posiadania złota, platyny i innych walut. Obywateli musieli je złożyć do krajowego depozytu lub odsprzedaż państwu.
W 1995 r. nowe banknoty i monety trafiły do obiegu. Przez dwa lata obowiązywały jednocześnie stare i nowe złote. Aby uniknąć zamieszania, podawano wtedy ceny produktów w obu wartościach. Z początkiem 1997 r. stare banknoty zostały wycofane z obiegu, można je było wymienić we wszystkich oddziałach okręgowych Narodowego Banku Polskiego i kasach banków krajowych. Taką operację można było przeprowadzić do 31 grudnia 2010 r. Denominacja złotego w 1995 r. sprawiła, że waluta zyskała na wartości. Dodatkowo udoskonalono zabezpieczenia banknotów przed fałszerstwami.
Denominacja w Polsce – przelicznik
Ostatnia denominacja waluty w Polsce polegała na “obcięciu czterech zer”, bez ingerencji w kurs walutowy. Po reformie 10000 zł został zamieniony na 1 zł, a 100 zł na 1 gr.
Jakie były nominały banknotów polskich przed denominacją? Od lat 70. XX wieku można było na nich zobaczyć podobizny znanych Polaków. Emisja banknotów została zapoczątkowana w 1975 r. Na banknocie 10 zł widniał wizerunek Józefa Bema, a na:
- 20 zł – Romuald Traugutt,
- 50 zł – Karol Świerczewski,
- 100 zł – Ludwik Waryński,
- 500 zł – Tadeusz Kościuszko,
- 1000 zł – Mikołaj Kopernik,
- 2000 zł – Mieszko I,
- 5000 zł – Fryderyk Chopin,
- 10 000 zł – Stanisław Wyspiański,
- 20 000 zł – Maria Skłodowska-Curie.
Denominacja w innych krajach
W 1998 r. rząd rosyjski przeprowadził denominację rubla, polegającą na odjęciu od niego trzech zer. W tym czasie zmieniono kod waluty krajowej z RUR na RUB. Upadek ZSRR wywołał chaos cenowy. Hiperinflacja skoczyła do 1500%, a ceny wzrosły 5500-krotnie. Z biegiem czasu inflacja spadła do 10%, a denominacja miała symbolizować zażegnanie kryzysu.
Wenezuela
Kiedy była denominacja w Wenezueli? Reforma pieniężna miała miejsce w 2008, 2018 i 2021 r. Ostatnia denominacja została przeprowadzona w związku hiperinflacją, wynoszącą 5500% rocznie. Bank centralny zdecydował o skróceniu zapisu boliwara o 6 zer, nie wpłynęło to jednak na jego wartość. W ten sposób chce ułatwić wykonywanie obliczeń księgowych i transakcji gotówkowych. Ciągi cyfr były niemal niemożliwe do opanowania, co znacznie skomplikowało system płatniczy. Aby ułatwić sobie życie, konsumenci dokonywali płatności za pomocą PayPal lub Zelle. Z badań przeprowadzonych przed denominacją wynikało, że 60% płatności online dokonywano w dolarach amerykańskich. Reforma miała przyczynić się do wzrostu popularności boliwera w transakcjach elektronicznych.
Wielu ekspertów twierdzi, że nie doprowadzi to do spowolnienia hiperinflacji. Dodatkowo mieszkańcy Wenezueli powinni liczyć się z tym, że banknoty szybko stracą wartość. Efekty reformy z 2018 r. zostały zaprzepaszczone w 2020 r, kiedy wartość boliwera była niższa niż przed denominacją.
Zimbabwe
W którym roku była denominacja w Zimbabwe? Reforma miała miejsce 1 sierpnia 2008 roku. Denominacja dolara Zimbabwe (w stosunku 10 bln. do 1) niewiele zmieniło, ponieważ hiperinflacja nadal się utrzymywała. Miesiąc później wynosiła ona 500 mld%, dlatego coraz częściej zawierano transakcje w obcej walucie. Waluta krajowa niemal zniknęła z obrotu. W 2009 r. dolar amerykański został oficjalnym środkiem płatniczym w Zimbabwe. Dzięki temu sytuacja gospodarcza uległa znacznej poprawie. Odnotowano chwilową deflację, a nawet wzrost gospodarczy. W 2019 r. dolar Zimbabwe ponownie stała się walutą krajową. Inflacja utrzymywała się na poziomie 480%.
Denominacja a kredyty
Mianem denominacji określamy obniżenie nominału waluty, co nie wpływa na jej wartość. Możesz również zetknąć się z pojęciem – kredyt denominowany. W tym przypadku kwota zobowiązania została określona w obcej walucie. To oznacza, że jeśli weźmiesz kredyt w euro, to na umowie będzie podana np. kwota 5000€, czy 20 000€. Wypłata następuje w złotówkach, a do przeliczenia używany jest kurs obowiązujący w dniu uruchomienia. Banki, takie jak Deutsche Bank, PKO Bank Polski i PEKAO Bank Hipoteczny, udzielały kredytów denominowanych we frankach. Należy zaznaczyć, że zaciągnięcie takiego kredytu wiąże się z dużym ryzykiem.
Kursy walut szybko się zmieniają. Wypłacona kwota może nie wystarczyć na zakup nieruchomości, z drugiej strony istnieje prawdopodobieństwo, że kredytodawca dostanie większą kwotę w walucie krajowej.
