Udzielenie kredytu jest obarczone ryzykiem niespłacenia w terminie zobowiązania, w części lub całości. Zwłoka w spłacie zagraża płynności finansowej banku. Aby tego uniknąć, instytucja dokładnie analizuje sytuację klienta, zanim podejmie decyzję. Bank sprawdza zdolność i historię kredytową wnioskodawcy. Oprócz tego zwraca uwagę, czy kredytobiorca ma regularne źródło dochodu, co zwiększa szanse terminowej spłaty zobowiązania. Dodatkowo bank weryfikuje, jak długo klient pracuje w danym miejscu, ponieważ świadczy to o stabilności finansowej.
Co to jest ryzyko kredytowe?
Mianem ryzyka kredytowego określamy prawdopodobieństwo poniesienia straty w wyniku niewywiązania się kredytobiorcy ze swoich zobowiązań. Obciąża ona kredytodawcę, ale też ponosi je klient. Jeśli ryzyko jest wysokie, instytucja finansowa może postawić dodatkowe warunki, a nawet odmówić udzielenia kredytu. Należy zaznaczyć, że nawet jeśli sytuacja materialna klienta pozwala na terminową spłatę zobowiązania, może w każdej chwili ulec zmianie.
Ryzyko kredytowe dotyczy każdego zobowiązania, niezależnie od tego, czy udziela go bank, czy firma pozabankowa. Aby go obniżyć, instytucja finansowa może wymagać dodatkowych zabezpieczeń lub podwyższyć koszty kredytowe. Należy zaznaczyć, że ryzyko jest związane zarówno z kredytem gotówkowym, jak i hipotecznym, czy samochodowym. W konsekwencji bank nie tylko nie odzyska pożyczonych pieniędzy, lecz także nie osiąga zysku ze swojej usługi.
Ryzyko niewypłacalności kredytobiorcy określa prawdopodobieństwo niespłacenia zobowiązania w wyznaczonym terminie. Na tej podstawie bank decyduje o maksymalnej kwocie kredytu, a także ustala wysokość rat. Z kolei ryzyko zabezpieczenia określa niebezpieczeństwo, że bank nie wyegzekwuje zabezpieczenia, jeśli pojawi się konieczność jego wykorzystania. Należy liczyć się z tym, że zdolność kredytowa poręczyciela spadnie, a nieruchomość straci na wartości.
Ryzyko kredytowe – rodzaje
Ryzyko kredytowe możemy podzielić na czynne (aktywne) i bierne (pasywne). Pierwszy rodzaj dotyczy niespłacenia przez klienta płatności kredytowych (prowizja, marża i odsetki) w terminie i wysokości wskazanej w umowie. Proces jest w dużej mierze kontrolowany przez bank. Z kolei ryzyko pasywne jest związane z wcześniejszym wycofaniem depozytów przez kredytobiorców, spadkiem kapitałów własnych lub wypowiadaniem kredytów.
Z uwagi na kryterium podmiotowe wyróżniamy dwa rodzaje ryzyka:
- indywidualne (pojedyncze) – dotyczy pojedynczych umów kredytowych, uzależnione jest od maksymalnej kwoty kredytu i prawdopodobieństwa wystąpienia straty,
- portfelowe (łączne) – obejmuje cały portfel kredytowy banku, pod uwagę bierze się wysokość pojedynczych kredytów, współzależności pomiędzy nimi i prawdopodobieństwo ich łącznego niespłacenia.
Klasyfikacja ryzyka kredytowego według stopnia trudności jego pomiaru:
- przewidywalne – możemy go przewidzieć i oszacować skutki, do tej grupy zaliczamy ryzyko płynności, kapitałowe, kredytowe, walutowe, operacyjne i stopy procentowej,
- trudne do przewidzenia – związane z makrootoczeniem banku, czyli konkurencją rynkową, zmianami technologicznymi, sytuacją polityczną, regulacjami prawnymi, trendami socjologicznymi, potencjalnym wybuchem konfliktu lokalnego lub globalnego.
Sprawdź też: Czy można mieć dwa kredyty konsolidacyjne?
Zarządzanie indywidualnym ryzykiem kredytowym
Banki dostosowują kwotę zobowiązania do możliwości klienta. W razie potrzeby proponują mu restrukturyzację kredytu, polegającą na zmianie warunków umowy. Aby skorzystać z takiej możliwości, należy złożyć wniosek. Pamiętajmy jednak, że bank może odmówić restrukturyzacji zadłużenia. Dzieje się tak, gdy instytucja finansowa wypowiedziała umowę kredytu, a okres wypowiedzenia minął. Z taką sytuacją mamy do czynienia również wtedy, gdy upłynął termin płatności ostatniej raty. Możliwa jest restrukturyzacja kredytu hipotecznego, samochodowego lub gotówkowego. W zależności od indywidualnej sytuacji klienta bank zaproponuje:
- wydłużenie okresu kredytowania lub zmianę terminu spłaty rat,
- umorzenie części zadłużenia,
- konsolidację zobowiązań,
- zmianę oprocentowania,
- konwersję walutową kredytu.
Czy możliwe jest zaciąganie kredytów konsolidacyjnych bez zdolności kredytowej? To kluczowy wskaźnik, na podstawie którego instytucja finansowa ocenia, czy potencjalny klient potrafi punktualnie spłacić zobowiązanie. Oblicza się go na podstawie dochodów, historii kredytowej i stanu zadłużenia. Jeśli bank uzna, że dana osoba nie ma zdolności kredytowej, najprawdopodobniej podejmie decyzję negatywną. W takiej sytuacji warto złożyć wniosek o pożyczkę pozabankową lub społecznościową. Można również rozważyć wzięcie kredytu z poręczycielem.
Etapy zarządzania ryzykiem kredytowym
Istnieją cztery etapy zarządzania ryzykiem kredytowym:
- Identyfikacja ryzyka – określenie, jaki stopień ryzyka podejmuje bank w danym momencie. Aby ułatwić sobie zadanie, powinien podzielić transakcje na konkretne grupy klientów.
- Pomiar ryzyka – należy obliczyć ryzyko zarówno dla pojedynczej transakcji, jak i łączne. To drugie dotyczy wszystkich zobowiązań udzielanych przez bank. Instytucja powinna wziąć pod uwagę posiadany kapitał, rezerwy i wyniki finansowe.
- Sterowanie ryzykiem – zakłada podejmowanie działań kształtujących poziom ryzyka tak, aby nie zagroziło płynności banku. W odniesieniu do ryzyka pojedynczego wyróżniamy następujące metody:
- weryfikacja zdolności kredytowej klienta,
- ocena zabezpieczeń kredytowych,
- ograniczenie wysokości udzielonego zobowiązania w przypadku utraty zdolności kredytowej przez klienta lub niedotrzymania przez niego warunków umowy,
- monitoring umów kredytowych.
W przypadku ryzyka łącznego bank dysponuje takimi narzędziami jak: dywersyfikacja ryzyka, monitoring i segmentacja portfela kredytowego, czy transfer ryzyka kredytowego.
- Kontrola i monitoring ryzykiem kredytowym – badanie skuteczności sterowania ryzykiem kredytowych, a w razie stwierdzenia nieprawidłowości, wdrożenie odpowiednich działań. Jeśli klient ma opóźnienia w spłacie zobowiązania, bank skontaktuje się z nim telefonicznie lub wyśle monit.
Przeczytaj także: Zasady funkcjonowania banków w Polsce
Czynniki wpływające na ryzyko kredytowe
Biorąc pod uwagę czynniki kształtujące ryzyko kredytowe, możemy wyróżnić: systemowe (zewnętrzne) i specyficzne (wewnętrzne). W pierwszym przypadku chodzi o nagłe wydarzenia, które mogą zagrozić aktywności gospodarczej. Z kolei ryzyko specyficzne jest związane z otoczeniem działania podmiotu. Możemy go podzielić na kilka typów: finansowe, zmiany ceny, zarządzania, biznesu i niedotrzymania warunków. Zastanawiasz się, jakie są czynniki zwiększające ryzyko kredytowe? Można je podzielić na społeczne, ekonomiczne, technologiczne i polityczne.
Sprawdź też: Wpływ czynników na ryzyko systematyczne. Wśród nich znajdziemy politykę fiskalną monetarną, wydarzenia geopolityczne, kryzysy finansowe, konflikty zbrojne, czy katastrofy naturalne. Ryzyko systematyczne zależy też od nastroju inwestorów, zmian w stopach procentowych i fluktuacja cen aktywów.
Ocena ryzyka kredytowego
Banki najczęściej korzystają z metody scoringowej, co oznacza, że przyznają kredytobiorcy określoną liczbę punktów. W tym celu instytucja finansowa przeanalizuje Twój raport BIK. Ocena punktowa jest wyrażana w skali od 0 do 100 punktów. Należy również zwrócić uwagę na specjalne przedziały, zgodnie z którymi ocena BIK wygląda następująco:
- 0-58 – niska,
- 59-68 – umiarkowana,
- 69-73 – dobra,
- 74-79 – bardzo dobra,
- 80-100 – doskonała
Im więcej punktów, tym mniejsze ryzyko, że klient będzie miał problem z terminową spłatą rat. Scoring BIK koncentruje się na historii kredytowej. Zależy od: terminowych spłat kredytów i pożyczek, częstotliwości zaciągania zobowiązań, sposobu korzystania z limitu kredytowego i liczby składanych wniosków.
Należy przypomnieć, że BIK gromadzi zarówno wpisy pozytywne, jak i negatywne. Możesz też sprawdzić swoją historię kredytową. Wystarczy, że zarejestrujesz się na stronie https://www.bik.pl/, a następnie pobierzesz raport (koszt – 49 zł).
Zastanawiasz się, jak wziąć kredyt na finansowanie działalności gospodarczej? Zanim złożysz wniosek, zadbaj o zdolność kredytową. Sprawdź też swoją historię kredytową, ponieważ opóźnienia w płatnościach zdecydowanie zmniejszają Twoje szanse. Oprócz tego przygotuj biznesplan, w którym uwzględnisz:
- cel kredytu,
- okres kredytowania,
- strategię działania firmy,
- prognozy finansowe,
- analiza SWOT (mocne i słabe strony, szanse, zagrożenia),
- analiza ryzyka.
Metody oceny ryzyka kredytowego
Scoring BIK to nie jedyne kryterium, które bierze pod uwagę bank, obliczając ryzyko kredytowe. Oprócz tego instytucja finansowa uwzględnia:
- źródło i wysokość dochodów,
- wiek, płeć i wykształcenie klienta,
- wyuczony i wykonywany zawód,
- liczba osób w gospodarstwie domowym,
- wysokość wkładu własnego,
- wysokość miesięcznych kosztów utrzymania.
Wiele banków korzysta też ze scoringu fraudowego, który pozwala ocenić prawdopodobieństwo popełnienia fałszerstwa, nadużycia lub świadomego niewywiązania się z umowy przez potencjalnego klienta.
Sposoby ograniczania ryzyka kredytowego
Aby zminimalizować ryzyko kredytowe, bank może zażądać zabezpieczenia w formie hipoteki, ubezpieczenia, poręczenia wekslowego, pełnomocnictwa, czy cesji wierzytelności. Do popularnych form zabezpieczenia kredytu zaliczamy także gwarancję bankową, zastaw, przejęcie lub przystąpienie do długu. Zależy to przede wszystkim od:
- rodzaju kredytu,
- liczby rat,
- wysokości zobowiązania,
- ryzyka kredytowego,
- sytuacji materialna klienta,
- statusu prawnego kredytobiorcy.
Na czym polega ograniczenie ryzyka kredytowego za pomocą SWAPU? Przede wszystkim warto przypomnieć, czym jest SWAP. To rodzaj umowy, w ramach której jedna strona zobowiązuje się do pokrycia ewentualnych należności, wynikających z niewypłacalności dłużnika. W ten sposób strona ochronna może osiągnąć dodatkowe zyski, z kolei strona ryzyka zabezpiecza się na wypadek niewypłacalności kredytobiorcy. SWAP pozwala na dostosowanie umowy do potrzeb i profilu ryzyka uczestników. Zanim jednak zdecydujemy się na zawarcie umowy, skorzystajmy z pomocy eksperta.
W jaki sposób banki zmniejszają ryzyko kredytowe?
Banki nie udzielają kredytu na maksymalną kwotę, jaką w danym momencie może spłacić klient. Zamiast tego ograniczają zobowiązanie, aby kredytobiorca miał środki na punktualną spłatę rat, pomimo wzrostu kosztów. Dzięki temu minimalizuje ryzyko w przypadku wysokiej stopy procentowej.
Bank powinien monitorować klientów po udzieleniu kredytu. W ten sposób może ocenić prawdopodobieństwo wystąpienia problemów ze spłatą zobowiązania, a w razie potrzeby wdrożyć odpowiednie działania. Oprócz tego instytucja zazwyczaj gromadzi środki na pokrycie ewentualnych strat. Rezerwy celowe gwarantują płynność finansową banku, nawet w przypadku opóźnień w spłacie zadłużenia.
Bank wprowadza maksymalny okres spłaty zobowiązań. Ponadto określa on konsekwencje w przypadku niewywiązywania się z warunków umowy – odsetki karne, windykacja, wypowiedzenie umowy, egzekucja sądowa. Wskazuje też, jakie dochody uwzględnia przy obliczaniu zdolności kredytowej klienta: umowa o pracę, umowy cywilnoprawne, emerytura, renta, czy działalność gospodarcza (pod warunkiem, że istnieje na rynku przynajmniej 12 miesięcy).
Czy ryzyko kredytowe występuje w firmach pożyczkowych?
Firmy pożyczkowe korzystają z podobnych mechanizmów, co banki, zwłaszcza, gdy udzielają dużych zobowiązań na dłuższy czas. Zazwyczaj jednak wykazują bardziej liberalne podejście do historii i zdolności kredytowej klienta. Z drugiej strony wiąże się to z wyższymi kosztami pożyczki. Ponadto przyznawana jest na niższą kwotę niż kredyt bankowy. Zanim podpiszemy umowę, zapoznajmy się z warunkami. Pamiętajmy też, żeby pożyczać tyle, ile naprawdę potrzebujemy. W ten sposób zmniejszamy ryzyko wpadnięcia w spiralę zadłużenia.
Jeśli firma pozabankowa pożycza Ci pieniądze, ryzykuje, że nie zwrócisz ich w wyznaczonym terminie lub zaniechasz spłaty zobowiązania. Istnieje ryzyko, że stracisz pracę lub Twoja firma zbankrutuje. Uważaj, żeby nie przecenić swoich możliwości, w przeciwnym razie możesz zaciągnąć zbyt wiele zobowiązań.
Ryzyko kredytowe – o czym warto pamiętać?
Przyznane kredyty ograniczają zasoby finansowe banku, dlatego instytucja musi starannie dobierać sobie klientów. Dodatkowo powinna się przygotować do zmian na rynku finansowym. Oprócz tego mierzy się ona z rosnącą konkurencją ze strony banków i firm pozabankowych. Jedną z metod ograniczenia ryzyka, jest ubezpieczenie kredytu na wypadek śmierci, trwałego inwalidztwa lub utraty pracy. Dzięki temu bank zyskuje pewność, że odzyska pieniądze. Aby zmniejszyć ryzyko kredytowe, klient musi zadbać o swoją wiarygodność. Jeśli nie ma wpisów w BIK, może wziąć niewielką pożyczkę, a następnie spłacić ją w terminie.
