Siła nabywcza pozwala określić, ile towarów i usług można kupić za daną jednostkę monetarną. Wzrost cen dóbr i kosztów utrzymania wiąże się ze spadkiem realnej wartości pieniądza. Zachowania konsumentów są uzależnione od sytuacji gospodarczej. Sprawdź, co wpływa na wspomniany wskaźnik, jak go obliczyć i ile wynosi w Polsce!
Czym jest siła nabywcza pieniądza?
Siła nabywcza pieniądza zazwyczaj określa jego realną wartość. Pozwala ona stwierdzić, ile towarów i usług możemy nabyć za daną jednostkę monetarną.
Zastanawiasz się, co wpływa na realną wartość pieniądza? Zależy ona m.in. od różnic kursowych. Złoty rośnie w siłę, gdy kurs złotego rośnie. Eksperci przypominają, że kursy walut zależą od stosunku podaży do popytu. Jeśli zapotrzebowanie na walutę jest mniejsze niż jej dostępność, kurs waluty spada. Na popyt i podaż pieniądza wpływają:
- wskaźnik PKB,
- sytuacja gospodarcza i polityczna kraju lub regionu,
- polityka pieniężna,
- globalne wydarzenia,
- prognozy analityków.
Jak obliczyć siłę nabywczą pieniądza?
Zastanawiasz się, jak sprawdzić siłę nabywczą pieniądza? W tym celu możesz posłużyć się wzorem: 1/P, przy czym P oznacza cenę dóbr i usług, a 1 określa jednostkę pieniężną. Jeśli chcesz sprzedać tableta i możesz za niego otrzymać 500 zł, to jego cena nabywcza wynosi 500 zł. Jeśli laptop jest warty ¼ tableta, to jego cena nabywcza wynosi 2000 zł. To oznacza, że siła nabywcza jednego złotego równa się 1/500 tableta i 1/2000 laptopa.
Czynniki, które mają wpływ na siłę nabywczą pieniądza
Współczynnikiem zmiany siły nabywczej pieniądza jest odwrotność wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych, czyli inflacji.
Wartość pieniądza zależy od:
- inflacji – poziomu cen dóbr i usług,
- różnic kursowych – znajduje odzwierciedlenie przede wszystkim w odniesieniu do importowanych towarów,
- emisji pieniądza.
Inflacja
Jeśli galopująca inflacja dogania, a nawet prześcignęła wzrost wynagrodzeń, następuje spadek siły nabywczej pieniądza. Eksperci podkreślają, że najbardziej odczuwają to osoby, które zarabiają najgorzej. W takiej sytuacji wydajemy więcej pieniędzy na te same produkty i usługi. Wysoka inflacja wpływa na zachowania klientów. Coraz rzadziej kupujemy pod wpływem impulsy. Więcej płacimy za podstawowe produkty spożywcze, w konsekwencji mniej wydajemy na ubrania, buty, elektronikę, meble, czy materiały wykończeniowe i budowlane.
O inflacji mówimy wtedy, gdy następuje powszechny wzrost cen produktów i usług. W konsekwencji za tę samą kwotę kupimy mniej. Wspomniane zjawisko jest połączone z dużą utratą wartości pieniądza.
Denominacja
Denominacja została przeprowadzona w Polsce w 1995 r. To kluczowa reforma, która miała miejsce w czasie transformacji. Do wspomnianego zjawiska dochodzi w wyniku szalejącej inflacji. Polega na zastąpieniu waluty jednostką pieniężną o znacznie mniejszych nominałach. Co ważne, NBP nie zaniża kursu walutowego. Denominacja w Polsce była związana z załamaniem systemu gospodarki planowanej. Z podobną sytuacją mieliśmy do czynienia w Rosji w 1998 r., kiedy dokonano denominacji rubla. Stosunek wymiany waluty wynosił 1000:1, jednocześnie kod RUR został zastąpiony przez RUB. Chaos cenowy nastąpił po upadku ZSRR. Wspomniane rozwiązanie wprowadzono też kilkakrotnie w Wenezueli – w 2008, 2018 i 2021 r. Z kolei w Zimbabwe denominacja miała miejsce w 2006 i 2008 r.
Kursy walut
Co wpływa na siłę nabywczą waluty? Przede wszystkim zależy ona od aktualnej wartości pieniądza. Dobra kondycja rodzimej waluty przyczynia się do wzrostu siły nabywczej. Dzięki temu możemy kupić więcej za tę samą sumę pieniędzy.
Polityka fiskalna i monetarna
Polityka fiskalna to jeden z instrumentów władzy publicznej, za pomocą których zarządza dochodami i wydatkami, aby ustabilizować gospodarkę. W ten sposób rząd może też walczyć z bezrobociem i nierównościami społecznymi. Polityka fiskalna pozwala zaspokoić zapotrzebowanie państwa na pieniądz. Aby osiągnąć swój cel, państwo pozyskuje środki z podatków lub pożycza od banków.
Z kolei polityka monetarna (pieniężna) obejmuje działania, mające na celu stabilizację cen towarów i usług. Politykę fiskalną i pieniężną prowadzi się osobno, ale powinny ze sobą współgrać.
Sprawdź też: Polityka fiskalna i monetarna – jakie są różnice?
Siła nabywcza w Polsce
Siła nabywcza Polaków wyniosła w 2021 r. 8294 euro, tym samym Polska uplasowała się na 28 miejscu w rankingu przygotowanym przez instytut badawczy GFK. W ten sposób wyprzedziliśmy Węgry, Ukrainę i Rumunię. Eksperci podkreślają, że nasza siła nabywcza maleje, co związane jest ze spowolnionym wzrostem gospodarczym, galopującą inflacją i nierównomiernym wzrostem płac. Z badań przeprowadzonych przez Picodi wynika, że wydatki na jedzenie i napoje bezalkoholowe stanowią 17,2% naszego budżetu. Polska znalazła się na 32 miejscu na 105 krajów.
Skutki spadku i wzrostu siły nabywczej
Spadek siły nabywczej pieniądza może wynikać z gwałtownego wzrostu cen produktu, usług i energii elektrycznej. Polska nie jest jedynym krajem, który zmaga się z tym problemem. Należy jednak zaznaczyć, że inflacja szczególnie szkodzi naszej gospodarce. Hiperinflacja prowadzi do dezorganizacji rynku.
Jakie są konsekwencje spadku siły nabywczej pieniądza? Przede wszystkim prowadzi do obniżenia realnego wynagrodzenia. Społeczeństwo niechętnie gromadzi pieniądze na kontach oszczędnościowych. Ludzie przestaje darzyć zaufaniem władze kraju, w związku z tym pieniądz fiducjarny traci na wiarygodności . Z drugiej strony złoto i nieruchomości zyskują na znaczeniu. Eksperci przypominają, że spadek wartości pieniądza krajowego skłania do zakupu silniejszych walut. Dodatkowo prowadzi do wyraźnego osłabienia aktywności gospodarczej. To również jedna z przyczyn spowolnienia gospodarczego.
Wzrost siły nabywczej pieniądza jest związana z deflacją, czyli spadek cen produktów i usług. To oznacza, że możemy kupić więcej za tę samą kwotę. Wspomniane zjawisko prowadzi do spowolnienia tempa produkcji i wzrostu bezrobocia. Może być też źródłem problemów finansowych dla rządu i przedsiębiorców.
Porównanie siły nabywczej [USA + Europa]
Z raportu “GfK Purchasing Power Europe 2023” wynika, że siła nabywcza Europejczyka wynosi ponad 17,6 tysiąca euro. W przypadku Polaka wzrosła do 10,9 tysiąca euro, ale nadal zajmujemy 28 miejsce. Eksperci podkreślają, że wynik jest o 38% niższy od średniej europejskiej. Jeśli pod uwagę weźmiemy lokalną siłę nabywczą dolara, to okazuje się, że w Polsce kupimy więcej niż w USA. PKB Polski wynosi 35 957$, w związku z tym, jest zbliżone do wskaźnika w Wirginii Zachodniej, Missisipi, czy Arkansas.
Zgodnie z zasadą parytetu siły nabywczej pieniądza w wersji absolutnej kurs walutowy powinny być równy relacji cen identycznych koszyków konsumpcyjnych, określanych w dwóch różnych walutach. Jeśli jakiś koszyk konsumpcyjny kosztuje w Polsce 100 zł, a za ten sam koszyk w USA zapłacimy 25 $, to kurs walutowy (cena złotego wyrażona w dolarach), wynosi 0,25 zł/USD (25/100).
Na czym polega parytet siły nabywczej?
Parytet siły nabywczej (PSN lub PPP) wskazuje poziom różnicy cen między państwami. W ten sposób możemy się dowiedzieć, ile zapłacimy za określone produkty i usługi w poszczególnych krajach. PPP jest wyrażany w jednostkach walutowych. Wspomniany wskaźnik odzwierciedla realne różnice w sile nabywczej. W ten sposób możemy np. porównać koszyk dóbr i usług Polaka i Hiszpana, czy Szweda.
