Morza i oceany zajmują 71% powierzchni Ziemi, od wieków prowadzą przez nie ważne szlaki transportowe i handlowe. Warto jednak zauważyć, że nierzadko wykorzystujemy je bez umiaru. Aby to zmienić, należy prowadzić zrównoważoną gospodarkę morską. Stanowi ona kluczowy element ekonomii, wspierając przemysł, turystykę i transport. Sprawdź, jakie są perspektywy rozwoju gospodarki morskiej w Polsce!
Gospodarka morska w Polsce – skład
Polska leży nad Bałtykiem, co sprzyja rozwojowi gospodarki morskiej. Obejmuje ona transport morski, rybołówstwo, przemysł stoczniowy, przetwórstwo rybne i ochronę środowiska naturalnego. W jej skład wchodzi też turystyka morska i przybrzeżna, marikultura, przemysł wydobywczy, porty morskie i energetyką morską. Należy zaznaczyć, że rozwój tego sektora nie byłby możliwy badań naukowych i edukacji. Polski przemysł stoczniowy zyskuje na znaczeniu, do czego przyczyniły się inwestycje w nowoczesne technologie i współpraca zagraniczna. Komisja gospodarki morskiej przyjęła propozycję budżetową na 2024 r. Dochody z działu rybołówstwa mają wynosić 1 mln 692 tys. zł.
Transport
Transport morski odgrywa kluczową rolę w globalnej gospodarce. Umożliwia on realizację przewóz towarów między krajami i kontynentami. Ze względu na efekt skali, cenę jednostkową i dużą ładowność transport jest najbardziej opłacalną metodą dostawy towarów, zwłaszcza na duże odległości. Z takiego rozwiązania korzysta przede wszystkim branża spożywcza, automotive, beauty, zabawkowa i odzieżowa. Chociaż liczba statków maleje, wzrasta ich ładowność. Wynika to z zakupu pojemnej floty handlowej, służącej przede wszystkim do przewozu węgla, koksu, ropy naftowej i ładunków drobnicowych. Jeśli za główne kryterium przyjmiemy sposób eksploatacji statków, możemy wyróżnić trzy rodzaje transportu:
- liniowce – kursują według rozkładu rejsów,
- żegluga trampowa – nie ma wyznaczonych tras, ani rozkładu rejsów. Przewozu towarów odbywa się na mocy umowy przewozowej zawartej pomiędzy operatorem statku a wynajmującym go podmiotem.
- kabotaż – przewóz pasażerów lub ładunków między portami krajowymi.
W portach morskich i współpracujących z nimi przedsiębiorstwach jest zatrudnionych 227 tysięcy osób. Najważniejsze porty mieszczą się w Świnoujściu, Gdańsku, Gdyni i Szczecinie. Wyznaczają one nowe standardy w zakresie innowacji i efektywności. W 2022 r. obroty ładunkowe w portach morskich wzrosły o 23,1% w porównaniu z rokiem poprzednim. Udział portów w obrotach ogólnokrajowych wyglądał następująco:
- Świnoujście – 16,8%,
- Gdańsk – 53,1%,
- Gdynia – 19,4%,
- Szczecin – 9,4%,
- Police – 1%.
Większość międzynarodowych obrotów ładunkowych (60,5%) dokonano w relacji z portami w Europie. Na drugim miejscu znalazła się Afryka (14,5%), a na trzecim – Azja (10,2%). Warto zaznaczyć, że polskie porty podwoiły obroty (wzrost o 102,2% w 2022 r.), a Gdańsk może się poszczycić największym wzrostem wolumenu przeładunków. Do polskich portów zawinęło o 2,4% statków więcej statków niż w 2021 r. W ostatnich latach dynamicznie rośnie ruch pasażerski i towarowy między Polską a Szwecją. W 2022 r. zwiększyły się parametry określające wielkość statków – pojemność (netto i brutto) i nośność.
Przemysł wydobywczy
Wspomniany sektor obejmuje działania skoncentrowane na wydobyciu gazu ziemnego i ropy naftowej z głębin. Obecnie zaliczamy też do niego morskie elektrownie wiatrowe. Od wielu lat prowadzone są badania geologiczne, które mają wskazać miejsca występowania surowców energetycznych na dnie Morza Bałtyckiego. Głównym graczem na rynku wydobywczym jest spółka Petrobaltic, dysponująca trzema platformami eksploatacyjnymi i dwiema platformami wiertniczymi. Dodatkowo posiada ona zbiornikowiec, holowniki, statki ratownicze i dozorowe. Z dna Bałtyku wydobywa się surowce okruchowe – wysokiej jakości żwiry i piaski.
Rybołówstwo
To gałąź gospodarki morskiej, obejmująca połów ryb i innych organizmów w morzach i oceanach. Odgrywa ona szczególną rolę w krajach nadmorskich. W 2022 r. polska flota rybacka liczyła 824 jednostki – 699 łodzi, 2 trawlery i 123 kutry. Większość kutrów stacjonowała w województwie pomorskim, a reszta w zachodniopomorskim. Gdynia była portem macierzystym dla trawlerów. Z kolei łodzie rybackie stacjonowały w województwie pomorskim, zachodniopomorskim i warmińsko-mazurskim. W strukturze polskich połowów dominują śledzie, dorsze, szproty i ostroboki. Połowami zajmują się zarówno rybacy indywidualni, jak i małe przedsiębiorstwa, czy spółdzielnie rybackie.
Przemysł budowniczy
W 2022 r. powstały 4 jednostki pływające o skompensowanej pojemności rejestrowej brutto (CGT) 8,9 tys. i łącznej pojemności brutto (GT) 2,5 tys. Należy zaznaczyć, że zmniejszył się portfel zamówień. Pod koniec 2022 r. liczył 8 statków, podczas gdy w roku poprzednim wynosił 10 statków. Oprócz tego w polskich stoczniach wyremontowano 571 jednostek, których łączna pojemność brutto (GT) wyniosła 5516 tys. Przemysł stoczniowy obejmuje nie tylko budowę i remont statków, lecz także projektowanie i tworzenie nowoczesnego wyposażenia jednostek pływających. Oprócz tego specjaliści zajmują się modernizacją platform wiertniczych. Polskie stocznie budują też luksusowe jachty, z których większość sprzedawanych jest za granicę. Obecnie najwięcej zamówień realizują: Gdańska Stocznia Remontowa i Stocznia Remontowa Nauta w Gdyni.
Proces transformacji gospodarczej przyczynił się do likwidacji lub restrukturyzacji części zakładów. Z drugiej strony doprowadził do powstania przedsiębiorstw specjalizujących się w produkcji niewielkich jednostek pływających. Pod względem produkcji łodzi motorowych do 9 m z silnikami zaburtowymi Polska zajmuje pierwsze miejsce w Europie, a drugie na świecie (po USA).
Perspektywy rozwoju gospodarki morskiej w Polsce
Prywatyzacje przedsiębiorstw morskich i wejście Polski do UE przyczyniły się do rozwoju gospodarki morskiej. Zrealizowano wiele inwestycji, przede wszystkim wybudowano terminal gazowy w Świnoujściu, a w Gdańsku – głębokowodny terminal kontenerowy. 17 września 2019 r. Rada Ministrów przyjęła “Program rozwoju polskich portów morskich do 2030 roku”, który ma przyczynić się do pełnego wykorzystania ich potencjału. Dzięki temu polskie porty morskie mają pełnić funkcję głównych węzłów transportowych dla Europy Środkowo-Wschodnia. To z kolei ma pobudzić rozwój społeczno-gospodarczy kraju. Program uwzględnia:
- 4 porty morskie (Gdynia, Szczecin, Świnoujście, Gdańsk),
- 28 portów mających drugorzędne znaczenie dla polskiej gospodarki, w tym 50 przystani, 19 portów lokalnych i 9 portów regionalnych. Niewielkie porty mogą przyjąć jednostki o ograniczonym zanurzeniu i długości. Przede wszystkim stanowią oną bazę dla floty rybackiej.
W programie sprecyzowano też potrzeby dotyczące rozwoju infrastruktury lądowej i szlaków rzecznych, których realizacja pozwoli na wygodny transport do portów morskich. Dodatkowo ustalono działania wspierające ochronę środowiska i zwiększające bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego.
